PTODT Stereo II do Atari XL/XE

PTODT Stereo II (POKEY+GTIA+SIO+ECI+PBI)

cena: 130 PLN / 30 EUR

autor: kkrys

W ramach naszego stowarzyszenia PTODT, jeden z członków przygotował płytki pozwalające uzyskać dźwięk stereo, do montażu wewnątrz komputerów Atari XL/XE, który obejmuje wszystkie źródła dźwięku generowanego przez ten sprzęt: układ POKEY, układ GTIA oraz gniazdo SIO. Od modelu PTODT Stereo I różni się dołożeniem dźwięku z gniazda SIO (SIO Audio) i w zależności od tego, czy to seria XL czy XE – z PBI (PBI Audio) lub ECI (ECI Audio). Płytka PTODT Stereo II to dzieło łączące dobre cechy wielu rozwiązań dźwięku stereo, obecnych w obiegu od lat 80., ale starające się unikać ich wad oraz dokładające nowe funkcjonalności: pełny automat przełączania mono/stereo, podłączenie dźwięku z układu GTIA oraz z gniazda SIO, inne drobne modyfikacje własnego pomysłu. Dzięki temu PTODT Stereo II charakteryzuje się następującymi właściwościami:

• dorobione jest automatyczne przełączanie dźwięku z mono na stereo oraz ze stereo na mono, w zależności od czego, czy POKEY prawego kanału generuje dźwięk.
• automat przełączający na stereo jest błyskawiczny: w momencie otrzymania sygnału z prawego kanału natychmiast przełącza się na stereo.
• automat przełączający na mono sprawuje się lepiej niż inne automaty, ze względu na pewien trick: przy braku sygnału z prawego kanału dopiero po około 25-30 sekundach przełącza na tryb mono. To z tego powodu, że niektóre programy generujące muzykę stereo przez chwilę grają tylko na jednym kanale, co powodowałoby niepotrzebne przełączenie na tryb mono. Większość automatów przełącza od razu na mono, co psuje wrażenia dźwiękowe;
• automatyczne przełączanie mono/stereo dokonuje się bez trzasków czy „pyrkania”, obecnego w wielu innych rozwiązaniach;
• istnieje również możliwość przełączenia w tryb pracy jednego Pokeya, jak i pracę typowego stereo bez automatu Mono/Stereo – dokonuje się to przy pomocy przełącznika trybu pracy. Po zainstalowaniu trzypozycyjnego przełącznika dostępne są trzy tryby pracy: Mono, Autostereo, Stereo;
• w trybie mono w obydwu kanałach słychać ten sam dźwięk – niektóre płytki stereo puszczają dźwięk tylko na jeden, lewy kanał, co utrudnia słuchanie na przykład na słuchawkach;
• jest tu autorskie rozwiązanie wzmacniacza dźwięku, który daje lepszy dźwięk, co potwierdzają użytkownicy porównujący różne starsze płytki stereo z PTODT Stereo I i II. Jest większa dynamika dźwięku, przez co utwory są wyraźniejsze dla ucha oraz dają ładniejsze brzmienie;
• we wzmacniaczu dobrze dobrana jest pętla sprzężenia zwrotnego, żeby nie przesterowało wzmacniacza, nie ma też filtrów obcinających jakość dźwięku (niektórzy projektanci takich płytek stosowali kondensatory, żeby wytłumić szumy, które obcinały pasmo – tutaj tego nie ma);
• dodatkowe wejście z układu GTIA, aby było słychać dźwięki klawiatury, a także aby móc słuchać muzyki w demach i grach wykorzystujących do generowania dźwięku GTIA. W większości dotychczasowych  systemów stereo nie ma tego podłączenia i nie jest proste, żeby takie podłączenie w nich dorobić – trzeba ciąć ścieżki, zrobić dodatkowe wejścia, dołożyć kondensatory i oporniki, co wymaga już jakiejś wiedzy elektronicznej;
• dodatkowe wejście z gniazda SIO (SIO Audio), dzięki czemu słychać sygnał transmisji z magnetofonów oraz stacji dyskietek podpiętych przez gniazdo SIO; to podłączenie pozbawione jest problemów ze sprzęganiem się sygnałów, powodujących piski;
• dodatkowe wejście z gniazda PBI w Atari XL (PBI Audio) lub ECI w Atari XE (ECI Audio), dające dźwięk z innych urządzeń podpiętych do tego typu złącza;
• płytka PTODT Stereo II jest trudniejsza w montażu niż poprzedniczka, ponieważ jest pięć kabelków do podłączenia do płyty (opis montażu poniżej) i trzy do dodatkowego wyjścia audio (np. dwa gniazda cinch lub stereofoniczne gniazdo jack), ale należy również wylutować z płyty dwa kondensatory by nie powodować zakłóceń sygnału i tzw. pisków; Należy takie prace zlecić wykwalifikowanej osobie, która nie uszkodzi przypadkowo płyty komputera lub płytki stereo.
• PTODT Stereo II działa nawet, gdy mamy tylko jednego POKEY-a, więc jeżeli ktoś ma problem ze zdobyciem drugiego takiego układu, to do tego czasu może korzystać z naszego rozwiązania w trybie mono. Wówczas jeżeli utwór jest mono to będzie odgrywany w obydwu kanałach ten sam dźwięk, ale jeżeli będzie to utwór stereo, to na obydwu będzie tylko lewy kanał przy ustawieniu trybu pracy na Stereo lub Autostereo. Aby odtwarzać dźwięk stereofoniczny w trybie Mono w obydwu kanałach wymogiem jest założenie zworki lub przełączenie przełącznika na tryb Mono.

Procedura montażu

1. Należy wylutować POKEY lub wyjąć go z podstawki, jeśli jest w podstawce. Jeżeli jest to podstawka w modelach 600XL/800XL, w których bywa grubsza wersja klawiatury, należy sprawdzić, czy pozostawienie tej podstawki nie będzie przeszkadzać w założeniu płytki PTODT Stereo II, która sama przecież ma podstawki. W takiej sytuacji wystarczy wylutować podstawkę na płycie Atari i w to miejsce wlutować bezpośrednio naszą płytkę.

2. Włożyć jednego POKEY-a lub dwa POKEY-e w podstawki płytki.

3. Przylutować płytkę bezpośrednio do płyty Atari lub włożyć w podstawkę (z zastrzeżeniem punktu wcześniejszego co do modeli 600XL/800XL).

4. Jeżeli chcemy używać sygnałów SIO Audio, PBI Audio lub ECI Audio należy wylutować następujące kondensatory:

• dla płyty 800XL: C19 i C22,
• dla płyty 800XLF: C19 i C22,
• dla płyty 65XE lub 130XE z pamięciami czterobitowymi: C19 i C22
• lub ich odpowiedniki na innych płytach.

5. Przylutować pięć kabelków do podłączenia do płyty, jak na zdjęciach poniżej: (1) pierwszy kabelek od lewej idzie do SIO Audio, (2) drugi kabelek idzie do ECI Audio lub PBI Audio, (3) trzeci kabelek do wzmacniacza audio (nóżka 6), (4) czwarty kabelek do układu scalonego GTIA (nóżka 15 – nazwana Bell), (5) piąty kabelek, sygnał linii A4, do nóżki 4 układu scalonego zawierającego Atari Basic. Najlepiej od strony płytki użyć kabelków, które z jednej strony posiadają wtyczki z dziurkami (kabel połączeniowy), a z drugiej strony przylutować do płyty. UWAGA: Jeżeli nie chcemy sygnałów z punktu (4) powyżej czyli SIO Audio, PBI Audio lub ECI Audio to nie podpinamy kabelków 1 i 2 oraz nie wylutowujemy kondensatorów. Wted oczywiście nie będzie dźwięku z magnetofonu i stacji dyskietek.

6. Chcąc mieć możliwość ręcznego przełączania trybu pracy płytki PTODT Stereo II należy zaopatrzyć się w trzypozycyjny przełącznik, który w skrajnych pozycjach będzie zwierał środkowy pin (lub podpięty do niego kabelek) z jednym ze skrajnych pinów, włączając właściwy dla ustawienia przełącznika tryb pracy: Mono, Autostereo, Stereo. Jeżeli nie ma żadnego łącznika to płytka jest w trybie Autostereo. Jeżeli jest połączenie Autostereo i Mono to pracuje w trybie jednego POKEY-a, drugi POKEY jest całkowicie odłączony, jakby był wyciągnięty z podstawki. Jeżeli jest połączenie Autostereo i Stereo to płytka jest w trybie pracy pełnego stereo.

7. Przylutować kolejne trzy kabelki, które posłużą do podpięcia dodatkowego wyjścia audio (np. dwa gniazda cinch lub stereofoniczne gniazdo jack): (6) wyjście kanału lewego, (7) wspólna masa do gniazda/gniazd, (8) wyjście kanału prawego. Typów gniazd cinch i jack jest zbyt wiele, aby podać uniwersalne rozwiązanie podpięcia, ale nie jest to trudna operacja.

Uwagi

– PTODT Stereo II nie jest dostarczany z układami POKEY, w nie trzeba się w nie zaopatrzyć samodzielnie. Nie jest również dostarczany z kabelkami przyłączeniowymi i przełącznikiem trzypozycyjnym, wspomnianym wyżej, służącym do przełączania trybów: Mono, Stereo, Autostereo;

– warto mieć drugiego POKEY-a, aby cieszyć się dźwiękiem stereo, ale jak to zostało napisane wyżej, PTODT Stereo II działa nawet przy jego braku (z zastrzeżeniem przełączenia w tryb Mono),

– opis urządzenia PTODT Stereo I oraz PTODT Stereo II znajduje się też w Atariki.

zdj.1. Płyta 800XL:

zdj.2. Płyta 800XLF (z układem Freddie):

zdj3a i 3b. Płyta z pamięciami czterobitowymi:

zdj. 4a, 4b, 4c dotyczą wszystkich płyt:

zdj. 5. Miejsce na przełącznik Mono, Autostereo, Stereo: